Welke risico’s zijn er in Zuid-Holland Zuid? Wat kan ons overkomen? En wat is de kans en hoe groot zijn de gevolgen? Dit zijn de grootste risico’s en de belangrijkste ontwikkelingen en kenmerken van onze regio.
Alles over risico’s weten? Kijk dan voor het regionaal risicoprofiel op www.zhzveilig.nl/risicos
Dit zijn ontwikkelingen en karakteristieken van de regio die van invloed zijn op ons risicobeeld. Zij kunnen de kans op, of de gevolgen van de risico’s vergroten.
Grootschalige langdurige stroomuitval komt regelmatig (om de paar jaar) voor. Naast grondwerkzaamheden kan ook door het terug leveren van energie het netwerk overbelast raken. Bij een grote stroomstoring kunnen duizenden huishoudens tegelijk zonder elektriciteit komen te zitten. Het telefoonverkeer raakt ontregeld, mogelijk is 112 niet meer bereikbaar. Ook de verwarming kan uitvallen. De uitval van elektriciteit kan ook leiden tot de uitval van vitale infrastructuren (ICT, drinkwatervoorziening, rioolwaterafvoer of waterzuiveringsinstallatie) of verstoring van openbare orde.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: zeer waarschijnlijk
De huidige (digitale) samenleving hangt aan elkaar van netwerken en (computer) systemen. Het uitvallen van verbindingen heeft grote maatschappelijke impact. Naast uitval door een technische oorzaak neemt de laatste jaren ook het risico van moedwillige verstoring, ‘Cybercrime’ toe. Het wegvallen van telecommunicatienetwerk heeft verstrekkende gevolgen voor het zakelijke en het sociaalmaatschappelijke leven. Een digitale verstoring kan een rol spelen in nagenoeg alle crisistypen bij zowel de oorzaak van een incident of crisis als bij de beheersing ervan. De kans dat de hulpdiensten in de praktijk te maken krijgen met een digitale verstoring is reëel.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: zeer waarschijnlijk
De meest voorkomende oorzaken van een verstoring in de drinkwatervoorziening zijn een leidingbreuk en de aantasting van de kwaliteit, bijvoorbeeld door besmetting met een bacterie. Andere mogelijke veroorzakers zijn een te lage waterdruk, de uitval van elektriciteit, de uitval van ICT- voorzieningen of een stremming in de logistieke aanvoer van chemicaliën. Daarnaast kan kwaadwillend handelen van derden tot een verstoring in de drinkwatervoorziening leiden.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Bij Grof en extreem geweld hoog (vroeger Terrorisme genoemd) wordt er gekeken naar een dreiging en de gevolgen van een aanslag. Eind 2023 is het dreigingsniveau in Nederland verhoogd naar niveau 4 (substantieel). Dit betekent dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is. Ook in de regio Zuid-Holland Zuid bestaat een reële dreiging. De zeehavens in de regio worden bekeken op mogelijke gevolgen van terroristische activiteiten. En ook zijn er met regelmaat grote evenementen in Zuid-Holland Zuid waarbij het risico op een aanslag niet uitgesloten kan worden. Omdat de bestrijding van de dreiging van grof en extreem geweld vooral bij de politie en speciale diensten belegd is, wordt er bij dit incidenttype gefocust op de bestrijding van de gevolgen daarvan.
Impact: catastrofaal
Waarschijnlijkheid: zeer waarschijnlijk
Grof en extreem geweld laag zijn de geweldsincidenten (schietincidenten en explosies) waarbij één of meerdere perso(o)nen gebruikmaken van een vuurwapen of een explosief om schade aan te richten bij een doelwit, zoals een persoon, dier, gebouw of object. Pogingen worden niet meegenomen. Dat ook in de regio Zuid-Holland Zuid een reële dreiging bestaat, blijkt uit de schietpartij die in mei 2022 plaatsvond op een zorgboerderij in Alblasserdam. Daarnaast zijn er ook meer afrekeningen door georganiseerde internationale drugsbendes, waarbij excessief geweld wordt gebruikt. Bijvoorbeeld afrekeningen in het criminele circuit, maar ook bomaanslagen met zwaar vuurwerk.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
We krijgen steeds meer te maken met “boze burgers” en groepen met tegengestelde belangen die zich om verschillende redenen afzetten tegen de o.a. overheid. Vaker en heftiger zien we uitingen van maatschappelijk ongenoegen en onrust uitmonden in radicaal gedrag en escaleren naar situaties die de (lokale) democratie of de openbare orde bedreigen en ondermijnen. Denk hierbij aan de avondklokrellen 23-26 januari 2021, de boerenprotesten, maar ook de oud&nieuw rellen in ’s-Gravendeel (2022/2023) en Nieuw-Beijerland (2023/2024).
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: zeer waarschijnlijk
De risico’s bij grote branden zitten het soort bebouwing, de gebruikers of bewoners of hebben te maken met de functie van het gebouw. Kwetsbare gebouwen zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen, zorginstellingen, verzorgingshuizen of penitentiaire inrichtingen. Door de woningnood worden kantoorpanden, bibliotheken enz. omgebouwd naar woningen voor bijvoorbeeld de opvang van vluchtelingen of de huisvesting van seizoenarbeiders en studenten. Ook zien we steeds meer tijdelijke (flex) woningen. Steeds meer kwetsbare groepen wonen in een kwetsbare omgeving. Naast fysieke, mentale of verstandelijke barrières kan er ook sprake zijn van een taal- en cultuurbarrière. Dit kan leiden tot verminderde zelfredzaamheid.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
In de historische dichtbebouwde binnensteden van Dordrecht en Gorinchem of de wat kleinere historische kernen zoals Nieuwpoort, staan veel gebouwen die van brandbaar materiaal zijn gebouwd. Vaak zijn er weinig brandpreventie maatregelen en voorzieningen. De straatjes en vaak smalle doorgangen zorgen ervoor dat delen van de steden vaak moeilijk bereikbaar zijn. En door het tekort aan woonruimte worden vaak meerdere kamers in gebouwen verhuurd. Daar zijn de bluswatervoorzieningen niet altijd op aangepast. Deze omstandigheden maken dat een brand zich sneller of makkelijker kan verspreiden. Daarmee neemt de kans op een grote brand toe.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
In de regio kan het gebeuren dat een gebouw of kunstwerk (bruggen en tunnels) instort door bijvoorbeeld werkzaamheden aan of in de buurt, een explosie van bijvoorbeeld aardgas of een grondverschuiving. Ook slechte constructies of kostenbesparing op materiaal kan oorzaak zijn van een instorting.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Ieder jaar worden veel mensen geïnfecteerd met de seizoensgriep. In Nederland komt seizoensgriep epidemisch voor tussen november en maart, met meestal een piek in februari. De griep wordt veroorzaakt door een menselijk type influenzavirus dat er ieder jaar net een beetje anders uitziet. De vaccinatie wordt daarom ieder jaar aangepast op de verwachte typen. Bij een mismatch of een grote verandering van het virus is er geen tot weinig weerstand en kan de epidemie of pandemie langer duren of ernstiger zijn.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Mazelen is één van de meest besmettelijke infectieziekten, daarom is de vaccinatie hiertegen opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Mazelen zijn zo besmettelijk dat een vaccinatiegraad van minimaal 95% wenselijk is om een epidemie te voorkomen. In de regio Zuid-Holland Zuid is de vaccinatiegraad voor BMR momenteel 80-95% en in sommige gemeenten zelfs lager dan 80%, waardoor een mazelenepidemie mogelijk wordt. Dit wordt nog eens versterkt doordat veel ongevaccineerden in dezelfde gemeente wonen en naar dezelfde school of kerk gaan.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
De meeste vervoersbewegingen in de regio zijn via de auto(snel)wegen A15, A16, A27, A29 en de N3. Deze wegen zijn de belangrijkste verbinding tussen de havengebieden van Rotterdam en Antwerpen en naar Duitsland. Daarover is er naast het reguliere vervoer ook veel (internationaal) goederenvervoer. Vanwege de aantrekkende economie zal er de komende vier jaren meer en vaker vervoerd worden. Verkeersongevallen met grotere aantallen slachtoffers (meer dan 20 personen) kunnen door diverse oorzaken plaatsvinden. Zoals door slechte weersomstandigheden, foutief menselijk handelen of mechanisch falen.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
In Zuid-Holland Zuid liggen vier wegtunnels; de tunnel onder de Noord (A15), de Drechttunnel onder de Oude Maas (A16), de Kiltunnel (N217) en de Heinenoordtunnel (A29). Alle tunnels in Zuid-Holland Zuid zijn ingedeeld in categorie C wat o.a. inhoudt dat door deze tunnels geen vervoer van explosiegevaarlijke stoffen zoals LPG is toegestaan. Alleen brandgevaarlijke stoffen zoals benzine en diesel mogen door de tunnel vervoerd worden. De komende vier jaren zal de verkeersintensiteit alleen maar toenemen. Om de doorstroming binnen de Drechtsteden te verbeteren worden de komende jaren meerdere werkzaamheden uitgevoerd aan wegen en tunnels binnen de Drechtsteden. Vanaf 2025 zullen werkzaamheden worden uitgevoerd aan de Noordtunnel en de Drechttunnel. Vanaf 2025 zullen onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd aan de Noordtunnel en de Drechttunnel om de doorstroom te verbeteren.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Ongevallen met spoorvervoer van treinen zijn binnen de regio Zuid-Holland Zuid denkbaar op verschillende trajecten. Incidenten met de hogesnelheidslijn (HSL) en het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen zijn separaat uitgewerkt. De regio Zuid-Holland Zuid is een doorvoerroute van personenvervoer. Treinvervoer vindt met grote frequentie en intensiteit plaats. De regio Zuid-Holland Zuid is een waterrijk gebied. Hierdoor zijn er diverse spoortunnels (HSL-traject) en spoorbruggen. Aan de rand van het verzorgingsgebied liggen twee verhoogde spoorbruggen over het Hollands Diep. De bereikbaarheid van incidenten op het spoor vormt vaak een probleem. Vaak vindt een incident plaats op of nabij een spoorwegovergang, maar door de remweg staat of ligt de trein ergens op een voor hulpverleners slecht bereikbare plaats. Ook een mogelijk incident op of nabij de verhoogde spoorbruggen bij Moerdijk kunnen zorgen
voor een beperkte bereikbaarheid.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
De Hogesnelheidslijn (HSL) loopt door de regio. Het is een doorgaand spoor en er zijn geen stations. In Zuid-Holland Zuid gaat de HSL door twee tunnels; de tunnel onder de Oude Maas van Puttershoek naar Zwijndrecht en de tunnel onder de Dordtse Kil van ’s Gravendeel naar Dordrecht. In een tunnel een ernstig incident plaatsvinden door brand in de tunnel zelf of in een trein, een ontsporing door een botsing of een melding of ontploffing van een explosief. Vaak is de bereikbaarheid van het incident lastig. Voor de tunnels gelden strenge Europese en nationale wetten en regels.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: onwaarschijnlijk
Het knooppunt van de rivieren de Noord, Dordtsche Kil, Boven Merwede, en Oude Maas is één van de drukst bevaren wateren van Europa Vervoer over het water vindt binnen de regio Zuid-Holland Zuid voornamelijk plaats over de Oude Maas, de Dordtsche Kil, de Beneden en Boven Merwede, het Hollandsch Diep en de Noord. De afgelopen jaren is het aantal scheepvaartpassages aanzienlijk toegenomen. Op het water is de combinatie van waterrecreatie, riviercruises, beroepsvaart en de aanwezigheid van de waterbus en voetveren kenmerkend voor de regio. Hierbij zorgt voornamelijk het verschil in vaarrichting en vaarsnelheid voor de nodige veiligheidsrisico’s. Bij ongevallen op het water kan zowel sprake zijn van gevaar voor opvarenden als gevaar voor het milieu (lucht/water en bodem).
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
De regio Zuid-Holland Zuid is een laaggelegen en waterrijk deltagebied. Het wordt beschermd door aaneengesloten waterkeringen, ook wel dijkringen genoemd. De regio heeft te maken met overstromingsrisico’s zowel vanuit de rivieren als vanuit zee of een combinatie daarvan. Het Waterschap Rivierenland, het Waterschap Hollandse Delta en Rijkswaterstaat zorgen voor het waterbeheer in onze regio. Naast de primaire keringen die de regio beschermen tegen een overstroming vanuit zee of de grote rivieren, bestaan er ook regionale keringen. Deze regionale keringen voorkomen wateroverlast vanuit het regionaal watersysteem zoals boezems en plassen.
Impact: x
Waarschijnlijkheid: x
Dijktrajecten of normvakken (16-1 t/m 16-5) vormen samen de ring (voorheen dijkring 16) Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden en beschermen een gebied van circa 39.230 hectare met circa 240.000 inwoners. De Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden ligt grotendeels in de provincie Zuid-Holland, voor een deel in de provincie Utrecht (gemeente Vijfheerenlanden) en voor een klein deel in de provincie Gelderland (gemeente West-Betuwe voor Asperen en Heukelum). De waterkeringen zijn in beheer bij Waterschap Rivierenland.
Impact: catastrofaal
Waarschijnlijkheid: mogelijk
De dijkring IJsselmonde bestaat uit drie dijktrajecten en is 62 km lang en ligt langs de rivieren de Nieuwe Maas (noordzijde), de Noord (oostzijde) en de Oude Maas (westzijde en zuidzijde). De dijkring beschermd een gebied van circa 12.550 hectare met circa 443.300 inwoners en 6 inliggende gemeenten, waaronder Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht. De waterkeringen zijn in beheer bij Waterschap Hollandse Delta.
Impact: catastrofaal
Waarschijnlijkheid: onwaarschijnlijk
Dijktrajecten 21-1 en 21-2 vormen samen dijkring 21 Hoeksche Waard en beschermen een gebied van circa 24.550 hectare met circa 89.760 inwoners in de gemeente Hoeksche Waard. De primaire waterkering rond de dijkring Hoeksche Waard is 69,4 km lang. De primaire waterkeringen liggen langs de rivieren het Spui (westzijde), de Oude Maas (noordzijde), Dordtsche Kil, (oostzijde), Hollands Diep en Haringvliet (zuidzijde). Specifiek voor de Hoeksche Waard is het stelsel van compartimenteringsdijken, die de dijkring in vele kleinere compartimenten verdeeld.
Impact: catastrofaal
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Dijkring 22 Eiland van Dordrecht is verdeeld in twee dijktrajecten. Dijktraject 22-1 ligt langs de zuidzijde en wordt begrensd door de compartimenteringsdijk, de Wieldrechtse Zeedijk. Dijktraject 22-2 ligt aan de noordzijde. Dijktrajecten 22-1 en 22-2 vormen tezamen dijkring 22 Eiland van Dordrecht en beschermen een gebied van 4.910 hectare met circa 121.450 inwoners in de gemeente Dordrecht. Ca 13.780 inwoners zijn woonachtig zijn in buitendijks gebieden. De primaire waterkering rond de dijkring Eiland van Dordrecht is 37,1 km lang. De keringen liggen langs de rivieren de Dordtsche Kil (westzijde) Oude Maas (noordwest zijde), de Beneden Merwede en Wantij (noordzijde), de Nieuwe Merwede (oostzijde) en het Hollands Diep (zuidzijde). De Voorstraat in Dordrecht is al eeuwen een primaire waterkering voor de binnenstad van Dordrecht. Ook in 1953 is deze dijk niet doorgebroken, maar is er wel water over de kruin gestroomd.
Impact: catastrofaal
Waarschijnlijkheid: onwaarschijnlijk
Een relatief klein gedeelte (ca. 6,5 km2) van het grondgebied van de VRZHZ is gelegen binnen Betuwe, Tieler- en Culemborgerwaarden. Het betreft een gedeelte van de gemeente Gorinchem (Linge, Wijdschild, Dalem, Laag Dalem, Laag Dalem Zuid en Hoog Dalem). In dit gebied wonen ca. 12.200 mensen. Het overstromingsscenario van normdijktraject 43-1 t/m 43-6 in zijn totaliteit, is uitgewerkt in het regionaal risicoprofiel van buurregio Veiligheidsregio Gelderland-Zuid. Het regionaal risicoprofiel Zuid-Holland Zuid behandelt het gedeelte Gorinchem-Oost en Hoog Dalem.
Impact: bijna catastrofaal
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Het buitendijks gebied grenst direct aan de rivieren en wordt niet beschermd door waterkeringen. Bij hoog water overstromen buitendijkse gebieden. We spreken dan van ‘wateroverlast buitendijks’. Buitendijkse gebieden worden soms door een voorliggende waterkering beschermd. De beoordeling van de veiligheidssituatie in buitendijkse gebieden is een taak van de regionale en lokale overheden. De rijksoverheid informeert en waarschuwt. De gemeenten Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht hebben hoogwaterbestrijdingsplannen voor hun buitendijkse gebieden en zijn daarmee voorbereid, nemen maatregelen bij hoog water en informeren hun inwoners.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Naast de primaire keringen die de regio beschermen tegen een overstroming vanuit zee of de grote rivieren, zijn er ook regionale keringen; de boezemkades. Deze dijken voorkomen dat de boezem bij hoog water het achtergelegen land binnenstroomt. Als een regionale kering doorbreekt dat wordt het gebied erachter onder water gezet.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Een gewone regenbui hoeft geen problemen te zijn, de riolering voert het regenwater af naar de rioolwaterzuivering of naar het oppervlaktewater. Daarnaast het komt regenwater terecht in bijvoorbeeld tuinen en parkjes. Maar wanneer er bij extreme regen meer regen valt dan direct kan worden afgevoerd, ontstaat er wateroverlast zoals ondergelopen straten, kelders, wegen, tunnels, weilanden, overlopende toiletten, afvalwater op straat en verloren oogsten in de land- en tuinbouwsector.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Hittegolven komen steeds vaker voor. Er is sprake van een hittegolf als het in de Bilt minimaal vijf dagen achter elkaar 25 °C is, met minimaal drie dagen warmer dan 30 °C. Aanhoudende hitte is vooral een gezondheidsrisico voor ouderen, chronisch zieken en kinderen. Naast de impact op de gezondheid van mensen kan een aanhoudende hitteperiode ook leiden tot watertekort, dreigende stroomonderbreking, toenemend aantal (berm)brandjes en sociale onrust door overlast hiervan. Ook neemt irritatie van mensen die lang in de warmte zijn toe.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Bijna iedere zomer is er wel een periode van droogte. Er verdampt meer water dan er neerslag valt. Bij te weinig regen daalt het waterpeil in rivieren en sloten. Ook is er minder grondwater beschikbaar. Lage waterstanden in het westen van Nederland worden aangevuld vanuit de zee. Dat kan leiden tot verzilting met een negatief gevolgen voor het drinkwater, de landbouw en de natuur. Daarnaast kan de scheepvaart door de lage waterstanden niet alle grondstoffen meer op de juiste plek krijgen. Bedrijven lopen vertragingen op of stil komen te liggen. Watertekort kan ook leiden tot bodemdaling met schade aan funderingen, wegen en waterkeringen en verzakkingen van gebouwen.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Door hevige sneeuwval en ijzel kunnen delen van de regio meerdere dagen overlast hebben. Sneeuwbuien, sneeuwstormen en ijzel hebben vooral gevolgen voor het dagelijks leven, zoals het stilvallen van verkeer en logistiek en het verstoren van elektriciteitsvoorziening en telecommunicatie. Een sneeuwstorm kan de samenleving ontwrichten en soms hele dorpen isoleren.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Storm kan de hele regio treffen, terwijl een windhoos vrij plaatselijk kan zijn. Tijdens de storm is vooral het weg- en railverkeer kwetsbaar. Meestal levert een storm pas hinder, schade of zelfs slachtoffers op bij windkracht 10 of meer. Naast zware stormen, die meestal enkele uren duren, kan de regio ook te maken krijgen met windhozen. Kleinere windhozen worden elk jaar wel ergens in Nederland gemeld met daarbij soms ook lokale schade. Zwaardere windhozen zijn zeldzaam in Nederland en bovendien zeer lokaal. De schade bij een windhoos is groot.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Ongevallen met gevaarlijke stoffen zijn binnen de regio Zuid-Holland Zuid denkbaar. In Zuid-Holland Zuid zijn diverse bedrijven gevestigd waar diverse gevaarlijke stoffen worden bewerkt, verwerkt of opgeslagen. Daarnaast ligt de regio Zuid-Holland Zuid in het invloedgebied van ongevallen met gevaarlijke stoffen in het Rotterdamse Havengebied en industriegebied Moerdijk.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
De spoorlijn tussen het Rotterdamse havengebied en België loopt door Dordrecht en Zwijndrecht. Over de Betuweroute, door het noordelijke deel van onze regio, worden de goederen van en naar Duitsland vervoerd. Vooral de Spoorzone in Dordrecht en Zwijndrecht heeft (externe) veiligheidsknelpunten. Het Basisnet spoor kent aan dit traject de zwaarste categorie toe.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
In de spoorzone Dordrecht/Zwijndrecht is een aantal maatregelen op en rond het spoor gerealiseerd en verbeterd. Daarmee is de waarschijnlijkheid op een incident met gevaarlijke stoffen enigszins afgenomen. Ook zijn er maatregelen getroffen om de hulpdiensten te faciliteren tijdens de bestrijding van incidenten op de Spoorzone, zoals extra waterwinningspunten en verbetering van de bereikbaarheid. Door een sterke groei van goederen- en personenvervoer en de verwachte verdichting van de spoorzone, zal het positieve effect van maatregelen op de risico’s gedeeltelijk verminderen.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg vindt voornamelijk plaats over de A15, de A16 en de N3. Deze wegen zijn in het Basisnet aangewezen als internationale verbindingen, kennen een veiligheidszone en zijn een zogenoemd ‘brand aandachtsgebied’. Sinds de invoering van de Omgevingswet is er ook sprake van een gifwolkaandachtsgebied en een explosieaandachtsgebied. Momenteel wordt er nog gekeken naar de impact hiervan. Door wijziging van de Heinenoordtunnel van categorie D naar Categorie C, in 2023, worden er meer gevaarlijke stoffen (brandbare en giftige vloeistoffen) over de A29 van Rotterdam naar het zuiden vervoerd.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Vervoer van gevaarlijke stoffen over het water vindt voornamelijk plaats over de (Oude) Maas, de Kil, de Merwede de Noord en het Hollandsch Diep en heeft de afgelopen periode een groei doorgemaakt. Deze groei gaat zich, naar verwachting, ook doorzetten in de komende periode. Daarnaast wordt het steeds drukker op de vaarwegen en worden alternatieve brandstoffen ook steeds vaker toegepast bij (vracht)schepen. Het knooppunt van de rivieren de Noord, Merwede en Oude Maas is één van de drukst bevaren wateren van Europa. Dordrecht heeft de 6e zeehaven van Nederland, waar ondermeer overslag van aardolieproducten, ertsen, mineralen, metalen en chemicaliën plaatsvindt.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
Spooremplacement Kijfhoek is een specifieke risicobron in de regio. Hier verzamelen de treinen uit het Rotterdamse havengebied en worden treindelen en wagons gerangeerd voor verder vervoer over de Betuweroute richting Duitsland of transport richting België. Het emplacement heeft een lengte van ruim 4 kilometer en beslaat op enkele locaties tot ruim 50 sporen. Juist vanwege deze grote omvang is het niet eenvoudig om elke mogelijke plaats van een eventueel incident snel te bereiken. Sinds 2020 loopt er een verbetertraject voor de bereikbaarheid en bestrijdbaarheid van incidenten op Kijfhoek.
Impact: zeer ernstig
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Buisleidingen zijn een belangrijk, duurzaam en energie-efficiënt transportmiddel voor gevaarlijke stoffen. De meeste buisleidingen waardoor gevaarlijke stoffen worden vervoerd binnen de regio, bevinden zich in de Hoekse Waard. Dit gebied vormt één van de belangrijkste schakels in het Nederlandse transportnetwerk van en naar het Rotterdamse havengebied. Mogelijk worden in de nabije toekomst nog meer buisleidingen aangelegd met brandbare en giftige stoffen. Of worden er meer en andere gevaarlijke stoffen getransporteerd over bestaande tracés.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: onwaarschijnlijk
Driekwart van het vervoer van gevaarlijke stoffen via buisleidingen binnen Nederland betreft het transport van aardgas. Door de Hoekse Waard lopen aardgastransportleidingen, leidingen voor het transport van brandbare
vloeistoffen, ethyleenoxide en propyleen. Tevens doorkruisen enkele leidingen de Oude Maas. Daarnaast loopt er een nieuwe gasleiding van Wijngaarden naar Ossendrecht. Aardgasleidingen bevinden zich meestal in of dichtbij bewoond gebied. Door de toegenomen grondwerkzaamheden (leggen van kabels, vernieuwen van leidingen) is de verwachting dat het aantal incidenten met aardgasleidingen zal toenemen.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: waarschijnlijk
De meest relevante toepassing van LNG is brandstof voor vrachtauto’s en scheepvaart. Het wordt aangevoerd met tankauto’s en mogelijk in de toekomst ook per spoor of binnenvaartschip (overslag of bunkeren). In de regio gebeurt dit in Dordrecht en Zwijndrecht en Nieuw-Lekkerland, waarbij het LNG primair over de N3 en rijkssnelwegen met tankauto’s wordt aangevoerd. LNG kan ook worden getankt bij enkele reguliere tankstations. Bij het verladen van LNG worden slangen of leidingen met meerdere koppelingen gebruikt. Daarbij is het denkbaar dat een koppeling lekt of ontkoppeld raakt. Het sterk gekoelde gas stroomt uit, waarbij het snel opwarmt aan de omgeving, verdampt en een dikke mist-achtige wolk vormt waarmee lekken direct zichtbaar zijn.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: mogelijk
De meest relevante toepassing van LNG is brandstof voor vrachtauto’s en scheepvaart. Het wordt aangevoerd met tankauto’s en mogelijk in de toekomst ook per spoor of binnenvaartschip (overslag of bunkeren). In de regio gebeurt dit in Dordrecht en Zwijndrecht en Nieuw-Lekkerland, waarbij het LNG over de N3 en rijkswegen met tankauto’s wordt aangevoerd. Als er in de omgeving van de tankwagen met LNG een brand ontstaat kan het brandbare gas worden aangestraald, waardoor een warme BLEVE dreigt (een grote vuurbal brandend gas). Een BLEVE geeft zowel een drukgolf als een intense warmtestraling. Vanaf 250 meter is het effect dusdanig dat de mensen zowel binnenshuis als buitenshuis onvoldoende beschermd zijn.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: zeer onwaarschijnlijk
In de buurt van een voertuig met een of meerdere cilinders met LNG, CNG of H2 ontstaat een brand. De tanks worden aangestraald en door opwarming van de tank wordt de inhoud via het veiligheidsventiel uitgeblazen. Er ontstaat dan een fakkelbrand. De effectafstand bij de fakkelbrand waarbij de gehele tankinhoud vrijkomt is circa 10 meter.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: mogelijk
Er zijn geen kernenergiecentrales in de regio. De regio Zuid-Holland Zuid valt binnen de 100 km-zone van de kerncentrale in Doel (België) en Borsele. In deze zone zijn in 2017 eenmalig jodiumtabletten verspreid, omdat deze in de 100-km zone vallen.
Impact: ernstig
Waarschijnlijkheid: zeer owaarschijnlijk
Een bijzondere risicobron vormt het gebruik van radioactief materiaal bij bedrijven en transport van radioactief materiaal. Incidenten hebben in principe alleen lokaal tot zeer plaatselijk gevolgen. In de regio gebruiken verschillende bedrijven radioactieve bronnen. Het gaat om bijvoorbeeld ziekenhuizen en in de industrie zoals baggeraars en wegenbouwers.
Impact: aanzienlijk
Waarschijnlijkheid: onwaarschijnlijk
De risico’s bij grote branden zitten in de aard van de bebouwing, de gebruikers of hebben te maken met de functie van het gebouw. Kwetsbare gebouwen zijn bijvoorbeeld ziekenhuizen, zorginstellingen, verzorgingshuizen of penitentiaire inrichtingen. Door de woningnood worden kantoorpanden, bibliotheken enzovoorts omgebouwd naar woningen voor bijvoorbeeld de opvang van vluchtelingen of de huisvesting van seizoenarbeiders en studenten. Ook zien we steeds meer tijdelijke (flex) woningen. Steeds meer kwetsbare groepen wonen in een kwetsbare omgeving. Naast fysieke, mentale of verstandelijke barrières kan er ook sprake zijn van een taal- en cultuurbarrière. Dit kan leiden tot verminderde zelfredzaamheid.
De huidige (digitale) samenleving hangt aan elkaar van netwerken en (computer) systemen. Het uitvallen van verbindingen heeft grote maatschappelijke impact. Naast uitval door een technische oorzaak neemt de laatste jaren ook het risico van moedwillige verstoring, ‘Cybercrime’ toe. Het wegvallen van telecommunicatienetwerk heeft verstrekkende gevolgen voor het zakelijke en het sociaalmaatschappelijke leven. Een digitale verstoring kan een rol spelen in nagenoeg alle crisistypen bij zowel de oorzaak van een incident of crisis als bij de beheersing ervan. De kans dat de hulpdiensten in de praktijk te maken krijgen met een digitale verstoring is reëel.
Met COVID-19 maakten we kennis met de gevolgen van een nieuwe infectieziekte. Doordat nog niemand weerstand had tegen deze ziekte, werden velen ziek. Een aantal zeer ernstige infectieziekten kan ook in Nederland tot een ontwrichting van de samenleving leiden. Door klimaatverandering in combinatie met globalisering (internationaal vervoer en handel) kunnen ‘exotische infectieziekten’, zoals zika, op termijn hun intrede doen. Ook een groot en verbonden netwerk aan natuur in Europa vergroot de kans op verspreiding van infectieziekten via bijvoorbeeld muggen en teken. Doordat mensen en dieren steeds dichter op elkaar leven, kunnen nieuwe ziekteverwekkers uit de dierenwereld (zoals coronavirus, westnijlvirus en dierlijk influenzavirus) gemakkelijker bij mensen komen.
De regio Zuid-Holland Zuid is een laaggelegen en waterrijk deltagebied. Het wordt beschermd door aaneengesloten waterkeringen, ook wel dijkringen genoemd. De regio heeft te maken met overstromingsrisico’s zowel vanuit de rivieren als vanuit zee of een combinatie daarvan. Het Waterschap Rivierenland, het Waterschap Hollandse Delta en Rijkswaterstaat zorgen voor het waterbeheer in onze regio. Naast de primaire keringen die de regio beschermen tegen een overstroming vanuit zee of de grote rivieren, bestaan er ook regionale keringen. Deze regionale keringen voorkomen wateroverlast vanuit het regionaal watersysteem zoals boezems en plassen.
Grootschalige langdurige stroomuitval komt regelmatig (om de paar jaar) voor. Naast grondwerkzaamheden kan ook door het terugleveren van energie het netwerk overbelast raken. Bij een grote stroomstoring kunnen duizenden huishoudens tegelijk zonder elektriciteit komen te zitten. Het telefoonverkeer raakt ontregeld, mogelijk is 112 niet meer bereikbaar. Ook de verwarming kan uitvallen. De uitval van elektriciteit kan ook leiden tot de uitval van vitale infrastructuren (ICT, drinkwatervoorziening, rioolwaterafvoer of waterzuiveringsinstallatie) of verstoring van openbare orde.
We krijgen steeds meer te maken met “boze burgers” en groepen met tegengestelde belangen die zich om verschillende redenen afzetten tegen de o.a. overheid. Vaker en heftiger zien we uitingen van maatschappelijk ongenoegen en onrust uitmonden in radicaal gedrag en escaleren naar situaties die de (lokale) democratie of de openbare orde bedreigen en ondermijnen. Denk hierbij aan de avondklokrellen 23-26 januari 2021, de boerenprotesten, maar ook de oud&nieuw rellen in ’s-Gravendeel (2022/2023) en Nieuw-Beijerland (2023/2024).
Eind 2023 is het dreigingsniveau in Nederland verhoogd naar niveau 4 (substantieel). Dit betekent dat de kans op een aanslag in Nederland reëel is te noemen. Dat ook in de regio Zuid-Holland Zuid een reële dreiging bestaat, kan opgemaakt worden uit het feit in mei 2022 er een schietpartij heeft plaatsgevonden op een zorgboerderij in Alblasserdam. Daarnaast vinden er ook meer afrekeningen plaats door georganiseerde internationale drugsbendes waarbij excessief geweld wordt gebruikt. Denk hierbij aan afrekeningen in het criminele circuit, maar ook bomaanslagen met zwaar vuurwerk.
Het klimaat verandert. de gemiddelde temperatuur gaat omhoog, er is meer hitte en droogte. En er zijn extremere zomerbuien, nattere winters, sterkere windstoten en valwinden bij buien. Gezien de lage ligging van onze regio krijgen we hier zeker mee te maken.
Zuid-Holland Zuid is een transportregio. Over weg, water, spoor en buisleidingen vindt veel vervoer van (gevaarlijke) goederen plaats. De energietransitie gaat een enorme toename betekenen van het vervoer van ammoniak als waterstofdrager. Voor de woningbouwopgave en verdichting langs transportroutes en industrie gaat dit gevolgen hebben.
De regio heeft een forse woningbouwopgave. Er komen meer woningen, deels door stedelijke verdichting en door de transformatie van bestaande gebouwen. Verdichting langs het spoor geeft grotere risico’s bij vervoer van gevaarlijke stoffen door Dordrecht en Zwijndrecht. Woningbouw in o.a. de Alblasserwaard geeft weer meer risico's bij een overstroming en evacuatie.
De lage vaccinatiegraad in bepaalde gebieden van onze regio levert risico’s op voor infectieziekten als mazelen, rodehond en polio. We zien dat niet alleen geloofsovertuiging, maar ook wantrouwen in de overheid een rol spelen.
Er is meer excessief geweld (in relatie tot internationale drugsbendes) en polarisatie in de samenleving: o.a boerenprotesten, rellen oud & nieuw. Ook is er verminderd vertrouwen in de overheid. Dit kan invloed hebben op ons handelen bij rampen en crisis, specifiek in situaties waar sprake is van polarisatie.
De veranderende wereldorde zorgt voor geopolitieke en militaire spanningen, met de Russische oorlog tegen Oekraïne als belangrijkste voorbeeld. Nederland is vanwege haar ligging en infrastructuur een belangrijke toegang voor de NAVO partners tot Europa. En Zuid-Holland Zuid is hierin een belangrijke doorvoerroute. Daarnaast gebruiken overheidsinstanties cyberaanvallen als middel om hun geopolitieke doel te bereiken.
